Avrupa’nın İslam’la imtihanı

Ergün Yıldırım

Türk modernleşmesi bunun çarpıcı bir tecrübesi. Modernleşme adına derimizi bile değiştirmeye çalıştık. Avrupa'nın hesaba çekmesi karşında yapmadığımız kalmadı. Dinimizi değiştiremeyince İslam'ı bile değiştirmeye kalkıştık! Tarihimizi onların tarihine bağladık. Osmanlı'dan daha fazla Avrupa tarihini öğrendik. Bütün sosyal bilimcilerimiz, hala Batının sınıflar, aileler, bilimler, çatışmalar, mezhepler tarihini en ayrıntısına kadar bilmesine rağmen İslam toplumlarını bilmezler. Ne Karmatileri bilirler, ne Mutezileyi ne de Melamileri. İslam toplumları yokmuş gibi hareket ederler. Çünkü Batı bizi hesaba çekerken her şeyimizi reddetmeyi dayatan ideolojilerini dayattı. Solculuk da milliyetçilik de liberallik de toplumsal tarihimizi ve varlığımızı yok sayarak dünyayı okumayı teklif ediyordu. Her tarafımızda Kant'ı, Platon'u, Heidegger'i ağzından düşürmeyen sosyologlar, siyaset bilimciler ve felsefeciler var. Ancak bunlardan kimse Farabi'yi, Kınalızade'yi, Yunus Emre'yi, Tanpınar'ı, Mevlana'yı, Mevlana Halidi Bağdadi'yi bilmiyor. Yok sayılan bir medeniyetin, yok sayılan bilim ve kültür adamları olduk.

Avrupa, her zaman Ä°slam'ı hesaba çekti. Pozitivist Ernest Renan, 1850'lerin başında Sorbonne Ãœniversitesi'nde verdiÄŸi konferanslarda “Ä°slam ilerlemeye manidir” diyerek bu hesaba çekmeyi formüle etti. Yüzyıl bu suçlamaya karşı cevaplar yetiÅŸtirmekle uÄŸraÅŸtık. Namık Kemal'den Aziz ÇaviÅŸ'e, Filibeli Ahmet Hilmi'den Ä°smail F. ErtuÄŸrul'a kadar birçok kiÅŸi reddiye yazdı. Kendimizi savunma zorluÄŸu içinde bulduk. BenliÄŸimize kurt düştü! Topraklarımız kadar fikriyatımız ve imanımız da yoklukla karşı karşıya kaldı. Askerlerimiz onlarca cephelerde savaÅŸarak, entelektüellerimiz ise yüzlerce reddiye yazarak bu varlık mücadelesine katıldılar. Binlerce subayımızı cephelerde kaybettik, yüzlerce aydınımızı da pozitivizmin ve materyalizmin bunalımlarında. Arkasından baÅŸka ithamlar, baÅŸka suçlamalar ve baÅŸka hesaba çekme yöntemleri devreye girdi. Yeni Renan'lar yetiÅŸti. Daha ÅŸiddetli, daha ÅŸedit ve daha arsız… Bu defa Ä°slamist, siyasal Ä°slamcı, fundamentalist etiketlerini kullandılar. II. Abdülhamit'e yapıştırttıkları ve bir damga gibi kullandıkları Ä°slamizm yaftasını bugün de ErdoÄŸan için kullanarak dünya medyasını ayaÄŸa kaldırıyorlar. Bütün düşünce ve irfan ekollerimizi bu yaftalamalarla hesaba çekiyorlar. Dünya düzenlerini sorgulayan ve var oluÅŸ mücadelesine veren her düşünce ve hareketi bu yaftalarla ötekileÅŸtiriyorlar. Bizi iki seçeneÄŸe zorluyorlar: Köle ve isyancı. Köle rejimler, köle aydınlar ve isyancı örgütler.

Yeni bir tarihe uyanıyoruz. Avrupa medeniyetinin düşüş tarihidir bu. Bütün mülteci sorunları, ırkçılık faaliyetleri, Ä°slamfobya uygulamaları bunun göstergeleri. Bu yeni tarihte Avrupa ve Ä°slam iliÅŸkisi de büyük bir kırılmaya uÄŸruyor. Artık Ä°slam'ın Avrupa ile imtihan tarihi sona eriyor. Bunun yerine Avrupa'nın Ä°slam'la imtihan tarihi baÅŸlıyor. Avrupa ne kadar Ä°slam'a yer veren, onunla yaÅŸayabilen ve onunla uzlaÅŸan bir tutum sergileyebilecek? Avrupa dinsel plüralizm teorisi içinde Ä°slam'a da yer verebilecek mi? Hatta Avrupa laikliÄŸiyle ne kadar samimi? Ä°slam için de laiklik, inancını özgürce ifade etme ve yaÅŸama imkanı saÄŸlayan bir anlam taşıyacak mı? Ä°ÅŸte Ä°slam'ın Avrupa'yı hesaba çektiÄŸi durumlar… Bu sorular Avrupa'nın başını döndürüyor. Artık Ä°slam'ın dinamizmi ve var oluÅŸ mücadelesi karşında büyük bir sınavla yüz yüze. Bu sınavda komplekse giren Müslümanlar olmayacak bundan böyle, bunun yerine Avrupalılar olmaya baÅŸlayacak. Ä°slam'ın sınavından geçemeyen bir Avrupa, dünyada yaÅŸama imkânlılarından da mahrum kalacak. En azından medeniyet perspektifiyle artık bir dünya varlığı olmaktan çekilecek. Avrupa'nın bunu aÅŸmasının tek yolu, Ä°slam ile post-Osmanlı döneminde kurduÄŸu iliÅŸkiyi radikal bir biçimde gözden geçirerek yeni bir yaklaşım geliÅŸtirmektir.

Almanya'nın, Hollanda'nın, İsveç'in Türkiye'ye karşı hırçınlaşan tepkilerin kökeninde İslam ve Avrupa ilişkilerinin 200 yıllık tarihinin sona ermesi yer almakta. Çünkü bu ilişkiyi Türkler üzerinden kurup dünyaya örnek gösteriyorlardı bugüne kadar. Artık Türkler bu rolü sorguluyor. Bunun değişmesini talep ediyorlar. Onların cüretkârlığı(!) büyük bir şaşkınlığa yol açıyor.

Kaynak: Yeni Åžafak